Consolation à marcia
Sénèque : Consolation à Marcia, XI
La condition humaine
Si le sage stoïcien est un roc, un athlète de la vertu, c'est qu'il a compris que l'homme est un être faible, fragile, né pour mourir : Marcia, qui a perdu son fils, doit se consoler en pensant que ce deuil, aussi pénible soit-il, ne fait que sanctionner la dure loi de la nature.
Quae deinde ista tuae publicaeque condicionis oblivio est ? Mortalis nata es, mortales peperisti. [...] Decessit filius tuus : id est decucurrit ad hunc finem ad quem quae feliciora partu tuo1 putas properant. Huc omnis ista quae in foro litigat, in theatris spectat, in templis precatur turba dispari gradu vadit : et quae diligis, et quae despicis unus exaequabit cinis. Hoc indicat illa pythicis oraculis ascripta vox : NOSCE TE. Quid est homo ? Quolibet quassu vas et quolibet fragile 2 jactatu3 . Non tempestate magna ut dissiperis opus est ; ubicumque arietaveris, solveris. Quid est homo ? Imbecillum corpus et fragile, nudum, suapte natura inerme, alienae opis indigens, ad omnes fortunae contumelias projectum ; cum bene lacertos exercuit, cujuslibet ferae pabulum, cujuslibet victima ; ex infirmis fluidisque4 contextum et lineamentis exterioribus nitidum ; frigoris, aestus, laboris impatiens, ipso rursus situ5 et otio6 iturum in tabem ; alimenta metuens sua, quorum modo inopia7 deficit, modo copia rumpitur ; anxiae sollicitaeque tutelae 8 , precarii spiritus et male haerentis, quem ex improviso sonus auribus gravis excutit ; periculi semper sibi nutrimentum, vitiosum et inutile. Miramur in hoc mortem, quae unius singultus 9 opus est ? Numquid enim, ut concidat, magni res molimenti est ?
1. partu tuo : complément du comparatif. 2. fragile : susceptible d'être brisé. 3. quolibet [...] jactatu = vas fragile quolibet quassu et quolibet jactatu. 4. infirmis fluidisque (neutres plur.) : des substances molles et inconsistantes. 5. situs : le croupissement.
6. otium : l'inaction. 7. inopia (et,