Existentialisme

Ton Anbeek meent in zijn essay over het existentialisme in de Nederlandse literatuur dat “een term als ‘existentialisme’ het vooral moet hebben van zijn vaagheid.” Hij specificeert dat het iets oproept “als zwarte coltruien, vrije liefde en visnetten” (Anbeek 1984: 8). Anbeek onderzoekt hoe het existentialisme, dat zijn ontstaan kent in het Frankrijk van na de tweede Wereldoorlog, zijn weg vond naar de Nederlandse literatuur. Zijn besluit luidt grofweg dat het onzinnig is de Nederlandse naoorlogse literatuur – met auteurs als Mulisch, Reve en Hermans – existentialistisch te noemen. Vier jaar later schrijft Ben Vanheste een essay over het existentialisme in de literatuur waarin hij ook Vlaamse auteurs als Claus en Walravens betrekt. Over Claus’ De hondsdagen zegt hij dat daarin “moeiteloos de existentialistische begrippen en gedachten” herkend kunnen worden (Vanheste 1992: 144). Walravens presenteert hij als een “vooraanstaand criticus” die “in 1952 (…) de vloer aanveegde met de critici die elke sombere tekst als existentialistisch afdeden (…)” (ibidem). Vanheste toont zich dus al meer voorstander van het idee dat het existentialisme zijn weg vond naar Nederland of Vlaanderen, mede door aan te tonen dat er scepticisme heerste rond het gebruik van de term. Hoe het ook zij, de naoorlogse Nederlandse of Vlaamse roman lijkt toch overeenkomsten te hebben met de Franse existentialistische roman, of toch met de existentialistische filosofie, waarmee ik aan een tweede probleemstelling ben gekomen, namelijk die van filosofie en roman. Hans van Stralen schreef in 1996 een uitgebreide studie over het literaire existentialisme. Deze studie beoogt, zoals de auteur in de proloog zegt, een “literair-historische eenheid” te benoemen van existentialistische auteurs en niet een overzicht te geven van de filosofie zelf (van Stralen 1996: 9). Wim Berkelaar in Als literatuur vermomde ethiek, een bespreking van van Stralens werk, benadrukt dat er “weinig literaire